"ချင်း" နှင့် "ခြင်း" အကြောင်း
"ချင်း" နဲ့ "ခြင်း" အကြောင်း
-------------------
မြန်မာစာရေးသားရာမှာ အသံထွက်ကြောင့်မှားတတ်တဲ့အထဲ "ချင်း" နဲ့ "ခြင်း" လည်း ပါပါတယ်။
ဥပမာ -
"မဲရုံအတွင်းသို့ လူတစ်ဦး'ချင်း' ဝင်၍မဲပေးရမည်" လို့ ရေးရမှာလား၊ "မဲရုံအတွင်းသို့ လူတစ်ဦး'ခြင်း' ဝင်၍ မဲပေးရမည်" လို့ ရေးရမှာလား မကွဲပြားတတ်ပါဘူး။
"အစိုးရသစ် တက်တက်'ချင်း' လုပ်ရမည့်အလုပ်မှာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးသာ ဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူဆမိ သည်" လို့ ရေးရမှာလား၊ "အစိုးရသစ် တက်တက်'ခြင်း' လုပ်ရမည့်အလုပ်မှာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးသာ ဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူဆမိသည်" လို့ ရေးရမှာလား ရောထွေးနေတတ်ပါတယ်။
"ချင်း" ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ချင်း ၁၊ နစ - သင်း။ သူ။
စည်း ၁ - တစ်ခုစီ၊ တစ်ဦးစီ ဖြစ်ပျက်ခြင်းသဘောကို ပြသော စကားလုံး။
"တစ်ဦးချင်းခေါ်ပါ။ စာတစ်ရွက်ချင်းလှန်ပါ။"
၂ - တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်သော သဘောကို ပြသော စကားလုံး။
"ရောက်လျှင် ရောက်ချင်း။"
၃ - တူညီလိုက်လျောသောအဖြစ်ကို ပြသော စကားလုံး။
"လူလူချင်း စာနာပါ။"
ချင်း ၂/ဂျင်း/န - အရသာပူစပ်သော အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး။
ချင်း ၃၊ ကြိ - ထိုးဖောက်သည်။
ချင်းနင်း၊ ကြိ - ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်သည်။
ချင်း ၄၊ န - တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကိုပြောသော မြန်မာတိုင်းရင်းသား တစ်မျိုး။ (ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်တောင်ရိုးတစ်လျှောက်တွင် အများအားဖြင့် နေထိုင်သည်။)
လို့ အနက်ဖွင့်ထားပါတယ်။
အနက် (၁) မှာ "နာမ်စား" အနက်နဲ့ "ပစ္စည်း" အနက် ဆိုပြီး အနက် (၂) မျိုး ပြထားပါတယ်။
နာမ်စား အနက်က အသုံးမှားစရာမရှိနိုင်ပါ၊ "အပြောခံပုဂ္ဂိုလ်" ရဲ့အစားကို သုံးတဲ့ နာမ်စားဖြစ်ပါတယ်။
ဥပမာ -
"ရွေး/ကော်က လူတွေဟာ သိပ်ညံ့ဖျင်းလွန်းတာလား၊ တမင် လုပ်နေတာလား မဆိုနိုင်ဘူး။ 'ချင်း' တို့ ပြည်သူ့အပေါ် စေတနာမဲ့လွန်းလှသကွယ်" ဟု ဘကြီးက ရေရွတ်နေလေသည်။"
"အာဏာရအစိုးရဟာ ပြည်သူ့အကျိုး ဘယ်သောအခါမှ မကြည့်ဘူး။ 'ချင်း' တို့ ကိုယ်ကျိုးအတ္တ ကြည့်လွန်းသကွယ်" ဟု ဘထွေးက ဖြည့်ပြောလိုက်၏။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "အပြောခံပုဂ္ဂိုလ်" သို့မဟုတ် "အပြောခံနာမ်" ဖြစ်တဲ့ "ရွေး/ကော်ကလူ" ရဲ့အစား "ချင်း" ကို သုံးကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "အပြောခံပုဂ္ဂိုလ်" သို့မဟုတ် "အပြောခံနာမ်" ဖြစ်တဲ့ "အာဏာရအစိုးရ" ရဲ့အစား "ချင်း" ကို သုံးကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
"ပစ္စည်း" အနက်မှာတော့ အနက် (၃) မျိုး ပြထားပါတယ်။ ပထမအနက်က "တစ်ခုစီ၊ တစ်ဦးစီ ဖြစ်ပျက်ခြင်းသဘောကို ပြသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"မဲရုံအတွင်းသို့ တစ်ဦး'ချင်း'ဝင်၍ မဲပေးရမည်ဆိုလျှင် မဲရုံတစ်ရုံလျှင် လူ ၃၀၀၀ မဲပေးရမည်ဟူသော သတ်မှတ်ချက်မှာ မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူအရေအတွက်ကို လျှော့ချရန် ရည်ရွယ်ထားကြောင်း ထင်ရှားလွန်းလှချေ သည်။"
"မဲပေးတော့မည်ဆိုလျှင် ပယ်မဲဖြစ်မသွားစေရန် မဲလက်မှတ်တစ်ခု'ချင်း'စီကို သေချာကြည့်ရှုစစ်ဆေး သင့်လှသည်။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "တစ်ဦးစီ ဖြစ်ခြင်းသဘော" ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "တစ်ခုစီ ဖြစ်ခြင်းသဘော" ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယအနက်က "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်သော သဘောကို ပြသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"အစိုးရသစ် တက်လျှင်တက်'ချင်း' ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ရမည့်အလုပ်မှာ "တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး"သာ ဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူဆမိသည်။"
"မဲရုံအတွင်းသို့ ရောက်ရောက်'ချင်း' မဲလက်မှတ်များကို သေချာစွာ စိစစ်၍ယူရန် အရေးကြီးလှသည်။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "အစိုးရသစ် တက်" တာရယ်၊ "တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးလုပ်ဆောင်" တာရယ်ဟာ "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်" ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "မဲရုံအတွင်းသို့ရောက်" တာရယ်၊ "မဲလက်မှတ်များကို သေချာစွာစိစစ်" တာရယ်ဟာ "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်း ဖြစ်" ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
တတိယအနက်က "တူညီလိုက်လျောသောအဖြစ်ကို ပြသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"နှစ်ကာလ ကြာရှည်စွာ ဖြစ်ပွားနေသော ပြည်တွင်းစစ်မီး ငြိမ်းရန်အတွက် တစ်နိုင်ငံတည်းတွင် နေထိုင်သူချင်း စာနာစိတ်ထားကြရန် အရေးကြီးပေသည်။"
"တစ်မြေတည်းနေ တစ်ရေတည်းသောက်ကြသည့် နိုင်ငံသားချင်း သွေးစည်းညီညွတ်ကြမှသာ မိမိတို့ လိုလားသော နိုင်ငံဖြစ်ပေါ်လာပေလိမ့်မည်။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ စာနာစိတ်ထားကြရမယ့်သူတွေဟာ "တူညီလိုက်လျောသော တစ်နိုင်ငံတည်းတွင် နေထိုင် သူများဖြစ်"ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ သွေးစည်းညီညွတ်ကြရမယ့်သူတွေဟာ "တူညီလိုက်လျောသော တစ်မြေတည်းနေ တစ်ရေ တည်းသောက်ကြသည့် နိုင်ငံသားများဖြစ်" ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
အနက် (၂) က နာမ်အနက်ဖြစ်ပါတယ်။ အသုံးမှားစရာမရှိပါ။ "အရသာပူစပ်သော အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း၊ အသံထွက်တဲ့အခါ /ဂျင်း/ လို့ထွက်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"ယနေ့အချိန်တွင် ရွေး/ကော်နှင့် ပြည်သူလူထုသည် ဂျင်းစိမ်းနှင့် မိဿလင် ဖြစ်နေကြချေပြီ။"
"ရွေး/ကော်သည် ပြည်သူလူထုကို 'ဂျင်း' ထည့်ရန် အမျိုးမျိုးကြံစည်နေလေ၏။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
"ဂျင်း" ဟာ "အရသာပူစပ်သည့် အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၃) က ကြိယာအနက်ဖြစ်ပါတယ်။ " ထိုးဖောက်" ကြောင်း၊ "ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်" ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ "ထိုးဖောက်ကြောင်း" ဖော်ပြလိုတဲ့အခါ "ချင်း"ဟူ၍ လုံးချင်းကြိယာချည်းသာ သုံးပါက အနက် သိပ်မထင်ရှားတဲ့အတွက် "ချင်းနင်း" ဟူ၍ လုံးတွဲကြိယာအဖြစ် သုံးလေ့ရှိပါတယ်။
ဥပမာ -
"NLD ပါတီမှ အမတ်လောင်းများ မဲဆွယ်စည်းရုံးသည့်စကားလုံးတိုင်းသည် ပြည့်သူ့ရင်တွင်းသို့ "ချင်း" သွားမြဲဖြစ်သော်လည်း USDP ပါတီမှ အမတ်လောင်းများ မဲဆွယ်စည်းရုံးသည့်အခါတိုင်း ဆန့်ကျင်ဖက် အဖြစ်နှင့် ကြုံရလေ့ရှိလေ၏။"
"အကြောင်းမူကား NLD ပါတီမှ အမတ်လောင်းများသည် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးကောင်းစားရေးအတွက် ဦးတည်လုပ်ဆောင်ကြမှန်း သိနေကြသည့်အတွက် ပြည်သူ့ရင်တွင်းသို့ "ချင်းနင်း" ဝင်ရောက်နိုင်ခြင်း ဖြစ်လေ၏။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ NLD ပါတီမှအမတ်လောင်းများ မဲဆွယ်စည်းရုံးသည့်စကားလုံးတိုင်းသည် ပြည်သူ့ရင်တွင်း သို့ "ထိုးဖောက်" သွားကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ NLD ပါတီမှ အမတ်လောင်းများ၏ ဦးတည်ရာသည် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးကောင်းစားရေး ဖြစ်ကြောင်း သိကြသည့်အတွက် ပြည်သူ့ရင်တွင်းသို့ "ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်နိုင်" ကြောင်း "ချင်းနင်း" က ပြနေပါတယ်။
အနက် (၄) က နာမ်အနက်ဖြစ်ပါတယ်။ "ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်တောင်ရိုးတစ်လျှောက်တွင် အများ အားဖြင့် နေထိုင်သော တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကိုပြောသည့် မြန်မာတိုင်းရင်းသား တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမမှားနိုင်ပါဘူး။
ဥပမာ -
"ချင်းတို့သည်လည်း မြန်မာ့သွေးချင်းများပင်ဖြစ်ရာ သူတို့၏ဒုက္ခသည် မြန်မာတို့၏ဒုက္ခပင် ဖြစ်လေသည်။"
"တောင်ဇလပ်မြေသည် ချင်းတို့ပျော်စံရာ ဗိမာန်ပင်တည်း။"
ဆိုတဲ့ ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာရော ဒုတိယဝါကျမှာပါ "ချင်း" ဟာ "တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကို ပြောသည့် မြန်မာတိုင်းရင်းသားတစ်မျိုး ဖြစ်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
"ခြင်း" ကိုတော့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ခြင်း ၁၊ န ၁ - ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန် တောင်း။
၂ - ခြင်းလုံး။
ခြင်း ၂၊ စည်း - ကြိယာပုဒ်ကို နာမ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ဆက်ပေးသော စကားလုံး။
"သွားခြင်း။ လာခြင်း။"
လို့ အနက်ဖွင့်ထားပါတယ်။
အနက် (၁) က နာမ်အနက် ဖြစ်ပါတယ်။ နာမ်အနက် (၂) မျိုးပြထားပါတယ်။ ပထမအနက်က "ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန် တောင်း" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမမှားနိုင်ပါ။
ဥပမာ -
"အာဏာရအစိုးရက ပြည်သူ့အပေါ်ထားသော စေတနာသည် 'ခြင်းနဲ့ရေသယ်' ပေးသော စေတနာမျိုးသာ ဖြစ်လေ၏။"
"ထို့ပြင် အာဏာရအစိုးရ လုပ်သမျှအရာတိုင်းသည် 'ခြင်းကြားရေယို' ဆိုသကဲ့သို့ တစ်ကြိမ်တစ်ခါမျှပင် အကျိုးဖြစ်ထွန်းမလာခဲ့ချေ။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာရော ဒုတိယဝါကျမှာပါ ရေသယ်ပေးရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ပစ္စည်းဟာ "ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန်တောင်း" ဖြစ်ကြောင်း "ခြင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယအနက်က "ခတ်ကစားရာမှာအသုံးပြုတဲ့ ခြင်းလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမမှား နိုင်ပါ။
ဥပမာ -
"ကျွန်ုပ်တို့၏ ကံကြမ္မာခြင်းလုံးကို ကျွန်ုပ်တို့ကိုယ်တိုင် ခတ်ကစားရမည့်အချိန်ကား နီးသည်ထက်နီးလာ လေပြီ။"
"ထိုကံကြမ္မာခြင်းလုံးကို ခတ်ကစားနိုင်အောင် သင့်မဲတစ်ပြားကို သင်တန်ဖိုးထားပါ။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာရော ဒုတိယဝါကျမှာပါ "ခတ်ကစားရတဲ့ ခြင်းလုံး" ဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြရာမှာ "ခြင်း" ကို သုံးကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၂) က နာမ်အနက် ဖြစ်ပါတယ်။ " ကြိယာပုဒ်ကို နာမ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ဆက်ပေးသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"အာဏာပိုင်တို့၏ ခိုးခြင်း၊ ဝှက်ခြင်း၊ အနိုင်ကျင့်ခြင်း၊ ဖျက်ဆီးခြင်းတို့ကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ခံလာရပြီးနောက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့အဆင့်အတန်းတွင် အနိမ့်ကျဆုံးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာလေပြီ။"
ဆိုတဲ့ ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်" ဆိုတဲ့ ကြိယာကို "နာမ်ပုဒ်" ဖြစ်သွားအောင် "ခြင်း" က လုပ်ဆောင်ပေးနေကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "ခိုး၊ ဝှက်၊ အနိုင်ကျင့်၊ ဖျက်ဆီး" ဆိုတဲ့ ကြိယာပုဒ်တွေကို "နာမ်ပုဒ်" တွေ ဖြစ်သွားအောင် "ခြင်း" က လုပ်ဆောင်ပေးနေကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် -
"တစ်ခုစီ၊ တစ်ဦးစီ ဖြစ်ပျက်ခြင်းသဘောကို" ပြလိုတဲ့အခါ၊ "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်သော သဘောကို" ပြလိုတဲ့အခါ၊ "တူညီလိုက်လျောသောအဖြစ်ကို" ပြလိုတဲ့အခါ၊ "အရသာပူစပ်သော အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ၊ "ထိုးဖောက်" ကြောင်း၊ "ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်" ကြောင်းကို ပြလိုတဲ့အခါ၊ ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်တောင်ရိုးတစ်လျှောက်တွင် အများအားဖြင့် နေထိုင်သည့် တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကိုပြောသော မြန်မာတိုင်းရင်းသား တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ "ချင်း" ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
"ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန် တောင်း" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ၊ "ခြင်းလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ၊ "ကြိယာပုဒ်ကို နာမ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ဆက်ပေး" လိုတဲ့အခါ "ခြင်း" ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကိုယ့်လူမျိုးဘာသာစကားကို မှန်မှန်ကန်ကန်သုံးနိုင်ပါစေခင်ဗျာ။
စာကြွင်း
———
နစ - နာမ်စား
န - နာမ်
ကြိ - ကြိယာ
စည်း - ပစ္စည်း
ကျမ်းကိုးစာရင်း
——————
၁။ မြန်မာအဘိဓာန်၊ ပထမအကြိမ်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၂။ မြန်မာသဒ္ဒါ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၃။ ငယ်ပေါင်းကြီးဖော်မြန်မာစာနှင့် အရေးအသားပြဿနာများ၊ မောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ)၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ကောင်းသန့်စာပေ။
၄။ မြန်မာသဒ္ဒါနှင့် အသုံးအနှုန်း၊ ဦးဖေမောင်တင်၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ၁၉၆၅ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ၊ စာပေဗိမာန်။
၅။ မြန်မာစာအရေးအသား၊ ကလောင်စုံ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၁၄၊ သြဂုတ်လ၊ စိတ်ကူးချိုချိုစာပေ။
-------------------
မြန်မာစာရေးသားရာမှာ အသံထွက်ကြောင့်မှားတတ်တဲ့အထဲ "ချင်း" နဲ့ "ခြင်း" လည်း ပါပါတယ်။
ဥပမာ -
"မဲရုံအတွင်းသို့ လူတစ်ဦး'ချင်း' ဝင်၍မဲပေးရမည်" လို့ ရေးရမှာလား၊ "မဲရုံအတွင်းသို့ လူတစ်ဦး'ခြင်း' ဝင်၍ မဲပေးရမည်" လို့ ရေးရမှာလား မကွဲပြားတတ်ပါဘူး။
"အစိုးရသစ် တက်တက်'ချင်း' လုပ်ရမည့်အလုပ်မှာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးသာ ဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူဆမိ သည်" လို့ ရေးရမှာလား၊ "အစိုးရသစ် တက်တက်'ခြင်း' လုပ်ရမည့်အလုပ်မှာ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးသာ ဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူဆမိသည်" လို့ ရေးရမှာလား ရောထွေးနေတတ်ပါတယ်။
"ချင်း" ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ချင်း ၁၊ နစ - သင်း။ သူ။
စည်း ၁ - တစ်ခုစီ၊ တစ်ဦးစီ ဖြစ်ပျက်ခြင်းသဘောကို ပြသော စကားလုံး။
"တစ်ဦးချင်းခေါ်ပါ။ စာတစ်ရွက်ချင်းလှန်ပါ။"
၂ - တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်သော သဘောကို ပြသော စကားလုံး။
"ရောက်လျှင် ရောက်ချင်း။"
၃ - တူညီလိုက်လျောသောအဖြစ်ကို ပြသော စကားလုံး။
"လူလူချင်း စာနာပါ။"
ချင်း ၂/ဂျင်း/န - အရသာပူစပ်သော အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး။
ချင်း ၃၊ ကြိ - ထိုးဖောက်သည်။
ချင်းနင်း၊ ကြိ - ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်သည်။
ချင်း ၄၊ န - တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကိုပြောသော မြန်မာတိုင်းရင်းသား တစ်မျိုး။ (ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်တောင်ရိုးတစ်လျှောက်တွင် အများအားဖြင့် နေထိုင်သည်။)
လို့ အနက်ဖွင့်ထားပါတယ်။
အနက် (၁) မှာ "နာမ်စား" အနက်နဲ့ "ပစ္စည်း" အနက် ဆိုပြီး အနက် (၂) မျိုး ပြထားပါတယ်။
နာမ်စား အနက်က အသုံးမှားစရာမရှိနိုင်ပါ၊ "အပြောခံပုဂ္ဂိုလ်" ရဲ့အစားကို သုံးတဲ့ နာမ်စားဖြစ်ပါတယ်။
ဥပမာ -
"ရွေး/ကော်က လူတွေဟာ သိပ်ညံ့ဖျင်းလွန်းတာလား၊ တမင် လုပ်နေတာလား မဆိုနိုင်ဘူး။ 'ချင်း' တို့ ပြည်သူ့အပေါ် စေတနာမဲ့လွန်းလှသကွယ်" ဟု ဘကြီးက ရေရွတ်နေလေသည်။"
"အာဏာရအစိုးရဟာ ပြည်သူ့အကျိုး ဘယ်သောအခါမှ မကြည့်ဘူး။ 'ချင်း' တို့ ကိုယ်ကျိုးအတ္တ ကြည့်လွန်းသကွယ်" ဟု ဘထွေးက ဖြည့်ပြောလိုက်၏။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "အပြောခံပုဂ္ဂိုလ်" သို့မဟုတ် "အပြောခံနာမ်" ဖြစ်တဲ့ "ရွေး/ကော်ကလူ" ရဲ့အစား "ချင်း" ကို သုံးကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "အပြောခံပုဂ္ဂိုလ်" သို့မဟုတ် "အပြောခံနာမ်" ဖြစ်တဲ့ "အာဏာရအစိုးရ" ရဲ့အစား "ချင်း" ကို သုံးကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
"ပစ္စည်း" အနက်မှာတော့ အနက် (၃) မျိုး ပြထားပါတယ်။ ပထမအနက်က "တစ်ခုစီ၊ တစ်ဦးစီ ဖြစ်ပျက်ခြင်းသဘောကို ပြသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"မဲရုံအတွင်းသို့ တစ်ဦး'ချင်း'ဝင်၍ မဲပေးရမည်ဆိုလျှင် မဲရုံတစ်ရုံလျှင် လူ ၃၀၀၀ မဲပေးရမည်ဟူသော သတ်မှတ်ချက်မှာ မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိသူအရေအတွက်ကို လျှော့ချရန် ရည်ရွယ်ထားကြောင်း ထင်ရှားလွန်းလှချေ သည်။"
"မဲပေးတော့မည်ဆိုလျှင် ပယ်မဲဖြစ်မသွားစေရန် မဲလက်မှတ်တစ်ခု'ချင်း'စီကို သေချာကြည့်ရှုစစ်ဆေး သင့်လှသည်။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "တစ်ဦးစီ ဖြစ်ခြင်းသဘော" ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "တစ်ခုစီ ဖြစ်ခြင်းသဘော" ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယအနက်က "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်သော သဘောကို ပြသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"အစိုးရသစ် တက်လျှင်တက်'ချင်း' ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ရမည့်အလုပ်မှာ "တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး"သာ ဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယူဆမိသည်။"
"မဲရုံအတွင်းသို့ ရောက်ရောက်'ချင်း' မဲလက်မှတ်များကို သေချာစွာ စိစစ်၍ယူရန် အရေးကြီးလှသည်။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "အစိုးရသစ် တက်" တာရယ်၊ "တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးလုပ်ဆောင်" တာရယ်ဟာ "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်" ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "မဲရုံအတွင်းသို့ရောက်" တာရယ်၊ "မဲလက်မှတ်များကို သေချာစွာစိစစ်" တာရယ်ဟာ "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်း ဖြစ်" ရမှာ ဖြစ်ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
တတိယအနက်က "တူညီလိုက်လျောသောအဖြစ်ကို ပြသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"နှစ်ကာလ ကြာရှည်စွာ ဖြစ်ပွားနေသော ပြည်တွင်းစစ်မီး ငြိမ်းရန်အတွက် တစ်နိုင်ငံတည်းတွင် နေထိုင်သူချင်း စာနာစိတ်ထားကြရန် အရေးကြီးပေသည်။"
"တစ်မြေတည်းနေ တစ်ရေတည်းသောက်ကြသည့် နိုင်ငံသားချင်း သွေးစည်းညီညွတ်ကြမှသာ မိမိတို့ လိုလားသော နိုင်ငံဖြစ်ပေါ်လာပေလိမ့်မည်။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ စာနာစိတ်ထားကြရမယ့်သူတွေဟာ "တူညီလိုက်လျောသော တစ်နိုင်ငံတည်းတွင် နေထိုင် သူများဖြစ်"ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ သွေးစည်းညီညွတ်ကြရမယ့်သူတွေဟာ "တူညီလိုက်လျောသော တစ်မြေတည်းနေ တစ်ရေ တည်းသောက်ကြသည့် နိုင်ငံသားများဖြစ်" ကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
အနက် (၂) က နာမ်အနက်ဖြစ်ပါတယ်။ အသုံးမှားစရာမရှိပါ။ "အရသာပူစပ်သော အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း၊ အသံထွက်တဲ့အခါ /ဂျင်း/ လို့ထွက်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"ယနေ့အချိန်တွင် ရွေး/ကော်နှင့် ပြည်သူလူထုသည် ဂျင်းစိမ်းနှင့် မိဿလင် ဖြစ်နေကြချေပြီ။"
"ရွေး/ကော်သည် ပြည်သူလူထုကို 'ဂျင်း' ထည့်ရန် အမျိုးမျိုးကြံစည်နေလေ၏။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
"ဂျင်း" ဟာ "အရသာပူစပ်သည့် အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၃) က ကြိယာအနက်ဖြစ်ပါတယ်။ " ထိုးဖောက်" ကြောင်း၊ "ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်" ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ "ထိုးဖောက်ကြောင်း" ဖော်ပြလိုတဲ့အခါ "ချင်း"ဟူ၍ လုံးချင်းကြိယာချည်းသာ သုံးပါက အနက် သိပ်မထင်ရှားတဲ့အတွက် "ချင်းနင်း" ဟူ၍ လုံးတွဲကြိယာအဖြစ် သုံးလေ့ရှိပါတယ်။
ဥပမာ -
"NLD ပါတီမှ အမတ်လောင်းများ မဲဆွယ်စည်းရုံးသည့်စကားလုံးတိုင်းသည် ပြည့်သူ့ရင်တွင်းသို့ "ချင်း" သွားမြဲဖြစ်သော်လည်း USDP ပါတီမှ အမတ်လောင်းများ မဲဆွယ်စည်းရုံးသည့်အခါတိုင်း ဆန့်ကျင်ဖက် အဖြစ်နှင့် ကြုံရလေ့ရှိလေ၏။"
"အကြောင်းမူကား NLD ပါတီမှ အမတ်လောင်းများသည် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးကောင်းစားရေးအတွက် ဦးတည်လုပ်ဆောင်ကြမှန်း သိနေကြသည့်အတွက် ပြည်သူ့ရင်တွင်းသို့ "ချင်းနင်း" ဝင်ရောက်နိုင်ခြင်း ဖြစ်လေ၏။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ NLD ပါတီမှအမတ်လောင်းများ မဲဆွယ်စည်းရုံးသည့်စကားလုံးတိုင်းသည် ပြည်သူ့ရင်တွင်း သို့ "ထိုးဖောက်" သွားကြောင်း "ချင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ NLD ပါတီမှ အမတ်လောင်းများ၏ ဦးတည်ရာသည် ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးကောင်းစားရေး ဖြစ်ကြောင်း သိကြသည့်အတွက် ပြည်သူ့ရင်တွင်းသို့ "ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်နိုင်" ကြောင်း "ချင်းနင်း" က ပြနေပါတယ်။
အနက် (၄) က နာမ်အနက်ဖြစ်ပါတယ်။ "ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်တောင်ရိုးတစ်လျှောက်တွင် အများ အားဖြင့် နေထိုင်သော တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကိုပြောသည့် မြန်မာတိုင်းရင်းသား တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမမှားနိုင်ပါဘူး။
ဥပမာ -
"ချင်းတို့သည်လည်း မြန်မာ့သွေးချင်းများပင်ဖြစ်ရာ သူတို့၏ဒုက္ခသည် မြန်မာတို့၏ဒုက္ခပင် ဖြစ်လေသည်။"
"တောင်ဇလပ်မြေသည် ချင်းတို့ပျော်စံရာ ဗိမာန်ပင်တည်း။"
ဆိုတဲ့ ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာရော ဒုတိယဝါကျမှာပါ "ချင်း" ဟာ "တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကို ပြောသည့် မြန်မာတိုင်းရင်းသားတစ်မျိုး ဖြစ်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
"ခြင်း" ကိုတော့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ခြင်း ၁၊ န ၁ - ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန် တောင်း။
၂ - ခြင်းလုံး။
ခြင်း ၂၊ စည်း - ကြိယာပုဒ်ကို နာမ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ဆက်ပေးသော စကားလုံး။
"သွားခြင်း။ လာခြင်း။"
လို့ အနက်ဖွင့်ထားပါတယ်။
အနက် (၁) က နာမ်အနက် ဖြစ်ပါတယ်။ နာမ်အနက် (၂) မျိုးပြထားပါတယ်။ ပထမအနက်က "ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန် တောင်း" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမမှားနိုင်ပါ။
ဥပမာ -
"အာဏာရအစိုးရက ပြည်သူ့အပေါ်ထားသော စေတနာသည် 'ခြင်းနဲ့ရေသယ်' ပေးသော စေတနာမျိုးသာ ဖြစ်လေ၏။"
"ထို့ပြင် အာဏာရအစိုးရ လုပ်သမျှအရာတိုင်းသည် 'ခြင်းကြားရေယို' ဆိုသကဲ့သို့ တစ်ကြိမ်တစ်ခါမျှပင် အကျိုးဖြစ်ထွန်းမလာခဲ့ချေ။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာရော ဒုတိယဝါကျမှာပါ ရေသယ်ပေးရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ပစ္စည်းဟာ "ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန်တောင်း" ဖြစ်ကြောင်း "ခြင်း" က ပြနေပါတယ်။
ဒုတိယအနက်က "ခတ်ကစားရာမှာအသုံးပြုတဲ့ ခြင်းလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမမှား နိုင်ပါ။
ဥပမာ -
"ကျွန်ုပ်တို့၏ ကံကြမ္မာခြင်းလုံးကို ကျွန်ုပ်တို့ကိုယ်တိုင် ခတ်ကစားရမည့်အချိန်ကား နီးသည်ထက်နီးလာ လေပြီ။"
"ထိုကံကြမ္မာခြင်းလုံးကို ခတ်ကစားနိုင်အောင် သင့်မဲတစ်ပြားကို သင်တန်ဖိုးထားပါ။"
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာရော ဒုတိယဝါကျမှာပါ "ခတ်ကစားရတဲ့ ခြင်းလုံး" ဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြရာမှာ "ခြင်း" ကို သုံးကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၂) က နာမ်အနက် ဖြစ်ပါတယ်။ " ကြိယာပုဒ်ကို နာမ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ဆက်ပေးသော စကားလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ဥပမာ -
"ရှေး/ကောျ၏ လုပျကိုငျဆောငျရှကျခွငျးမြားကို မညျသူကမြှ အယုံအကွညျမရှိခေြ။"
"အာဏာပိုင်တို့၏ ခိုးခြင်း၊ ဝှက်ခြင်း၊ အနိုင်ကျင့်ခြင်း၊ ဖျက်ဆီးခြင်းတို့ကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ခံလာရပြီးနောက်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့အဆင့်အတန်းတွင် အနိမ့်ကျဆုံးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်လာလေပြီ။"
ဆိုတဲ့ ဝါကျတွေကို ကြည့်ပါ။
ပထမဝါကျမှာ "လုပ်ကိုင်ဆောင်ရွက်" ဆိုတဲ့ ကြိယာကို "နာမ်ပုဒ်" ဖြစ်သွားအောင် "ခြင်း" က လုပ်ဆောင်ပေးနေကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒုတိယဝါကျမှာ "ခိုး၊ ဝှက်၊ အနိုင်ကျင့်၊ ဖျက်ဆီး" ဆိုတဲ့ ကြိယာပုဒ်တွေကို "နာမ်ပုဒ်" တွေ ဖြစ်သွားအောင် "ခြင်း" က လုပ်ဆောင်ပေးနေကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် -
"တစ်ခုစီ၊ တစ်ဦးစီ ဖြစ်ပျက်ခြင်းသဘောကို" ပြလိုတဲ့အခါ၊ "တစ်ပြိုင်နက်၊ တစ်ချက်တည်းဖြစ်သော သဘောကို" ပြလိုတဲ့အခါ၊ "တူညီလိုက်လျောသောအဖြစ်ကို" ပြလိုတဲ့အခါ၊ "အရသာပူစပ်သော အမြစ်တက်ရှိသည့် အပင်ငယ်တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ၊ "ထိုးဖောက်" ကြောင်း၊ "ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်" ကြောင်းကို ပြလိုတဲ့အခါ၊ ချင်းပြည်နယ်နှင့် ရခိုင်တောင်ရိုးတစ်လျှောက်တွင် အများအားဖြင့် နေထိုင်သည့် တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင် ဘာသာစကားတစ်မျိုးကိုပြောသော မြန်မာတိုင်းရင်းသား တစ်မျိုး" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ "ချင်း" ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
"ဝါး၊ ကြိမ် စသည်တို့ကို ဖြာ၍ ရက်လုပ်ထားသော ပစ္စည်းထည့်ရန် တောင်း" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ၊ "ခြင်းလုံး" ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ၊ "ကြိယာပုဒ်ကို နာမ်ပုဒ်ဖြစ်အောင် ဆက်ပေး" လိုတဲ့အခါ "ခြင်း" ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ကိုယ့်လူမျိုးဘာသာစကားကို မှန်မှန်ကန်ကန်သုံးနိုင်ပါစေခင်ဗျာ။
စာကြွင်း
———
နစ - နာမ်စား
န - နာမ်
ကြိ - ကြိယာ
စည်း - ပစ္စည်း
ကျမ်းကိုးစာရင်း
——————
၁။ မြန်မာအဘိဓာန်၊ ပထမအကြိမ်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၂။ မြန်မာသဒ္ဒါ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၃။ ငယ်ပေါင်းကြီးဖော်မြန်မာစာနှင့် အရေးအသားပြဿနာများ၊ မောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ)၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ကောင်းသန့်စာပေ။
၄။ မြန်မာသဒ္ဒါနှင့် အသုံးအနှုန်း၊ ဦးဖေမောင်တင်၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ၁၉၆၅ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ၊ စာပေဗိမာန်။
၅။ မြန်မာစာအရေးအသား၊ ကလောင်စုံ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၁၄၊ သြဂုတ်လ၊ စိတ်ကူးချိုချိုစာပေ။
Comments
Post a Comment