"ခတ်" နှင့် "ခပ်" အကြောင်း

“ခတ်” နဲ့ “ခပ်” အကြောင်း

မြန်မာစာရေးသားရာမှာ အသံထွက်ကြောင့် မှားတဲ့အထဲ “ခတ်” နဲ့ “ခပ်” လည်း ပါပါတယ်။

ဥပမာ -

“ဟင်းအိုးထဲကို ဆားအနည်းငယ် “ခတ်” လိုက်သည်” လို့ ရေးရမှာလား၊ “ဟင်းအိုးထဲကို ဆားအနည်းငယ် “ခပ်” လိုက်သည်” လို့ ရေးရမှာလား ရောထွေးနေတတ်ပါတယ်။ “မောင်လှသည် ရေ “ခတ်” ဆင်းသောအပျိုချောများကို ခြင်း “ခပ်” ရင်း ချောင်းနေသည်” လို့ ရေးရမှာလား၊ “မောင်လှသည် ရေ “ခပ်” ဆင်းသော အပျိုချောများကို ခြင်း “ခတ်” ရင်း ချောင်းနေသည်” လို့ ရေးရမှာလား မကွဲပြား တတ်ပါဘူး။

“ခတ်” ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -

ခတ်၊ ကြိ - ၁၊ ထုနှက်သည်။ တီးသည်။ ရိုက်ပုတ်သည်။ “ရွှေကို အပြားခတ်သည်။ မောင်းခတ်သည်။”

၂၊ ဦးချိုဖြင့် တိုးဝှေ့သည်။

၃၊ ရိုက်နှိပ်သည်။ ရေးခြစ်သည်။ “တံဆိပ်ခတ်သည်။ ကြက်ခြေခတ်သည်။”

၄၊ ရှေ့နောက်ဝဲယာထက်အောက် အကြိမ်ကြိမ်လှုပ်သည်။ “ယပ်ခတ်သည်။ လှော်ခတ်သည်။”

၅၊ ခြေဖြင့်ကန်သည်။ “ခြင်းခတ်သည်။”

၆၊ ပစ်သည်။ “ငှက်ခတ်သည်။ အန်ခတ်သည်။”

၇၊ ထည့်သည်။ “ဆားခတ်သည်။ မျက်စဉ်းခတ်သည်။”

၈၊ (ကျောက်မျက်ရတနာတို့ကို) စီမြှုပ်သည်။

၉၊ မြဲမြံစွာချုပ်နှောင်သည်။ “သော့ခတ်သည်။”

၁၀၊ ပိုင်းခြားသတ်မှတ်သည်။ “ခြံခတ်သည်။”

၁၁၊ (အပြစ်ဒဏ်ကို) ရယူစေသည်။ “ဒဏ်ခတ်သည်။”

လို့ ကြိယာအနက် (၁၁) မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

အနက် (၁) မှာ “ထုနှက်၊ တီး၊ ရိုက်ပုတ်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါမှာ ခတ်ကိုသုံးကြောင်း  ဖွင့်ဆိုထား ပါတယ်။

ဥပမာ -

“မိမိသည် အမှန်တရားများကို ပြောနေခြင်းဖြစ်သည်ဟု ထောက်ပြုတ်ကြီးက မောင်း “ခတ်” ကြေညာလျှင်ပင် ပြည်သူက တစ်စက်ကလေးမှ အယုံအကြည်ရှိမည်မဟုတ်ချေ။”

"ပြည်သူက သံပုံးတီး “ခတ်” ၍ မောင်းထုတ်လျှင်ပင် စစ်အစိုးရသည် ထိုင်ခုံပေါ်ကဆင်းရန် စဉ်းစားလိမ့်မည် မဟုတ်ချေဟု ယူဆမိခဲ့သော်လည်း လက်သန်းကလေးများ၏ “ခတ်” ခြင်းကို သူတို့မခံနိုင်ကြချေတကား။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “ထုနှက်၊ တီး၊ ရိုက်ပုတ်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၂) မှာ “ဦးချိုဖြင့်ဝှေ့” တာကို ပြလိုတဲ့အခါမှာ ခတ်ကို သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“စစ်အစိုးရ၏ လက်ကိုင်တုတ်ဖြစ်သော လက်ပတ်နီများသည် ပြည်သူကို “ခတ်” ရန် ချိုသွေး ခဲ့ဖူးသော်လည်း ယခုအခါတွင်မူ ငုပ်လျှိုးနေလေပြီ။

“မဲပေးပိုင်ခွင့်ရှိပါလျက် မဲပေးခွင့်မရသူတို့ ဝမ်းနည်းကြေကွဲနေသည့် ပုံရိပ်များသည် ပြည်သူ့ရင်ကို “ခတ်” လိုက်သော ချိုရာများ ပင်ဖြစ်လေရာ ပြည်သူတို့မှာ နာကြည်းသည်ထက် နာကြည်းလာမိ တော့သည်။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “ဦးချိုဖြင့် ဝှေ့” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၃) မှာ “ရိုက်နှိပ်၊ ရေးခြစ်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါမှာ ခတ်ကို သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါ တယ်။

ဥပမာ -

“ပြည်သူတို့နှလုံးသားတွင် အာဏာရှင်အပေါ်မုန်းတီးစိတ်များက တံဆိပ် “ခတ်” နှိပ်ထားသကဲ့သို့ စွဲထင်နေပေ တော့သည်။”

“၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ကြံ့ဖွတ်ပါတီကို ကြက်ခြေ “ခတ်” ရန် မမေ့ပါနှင့်။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “ရိုက်နှိပ်၊ ရေးခြစ်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၄) မှာ “ရှေ့နောက်ဝဲယာထက်အောက် အကြိမ်ကြိမ်လှုပ်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကို သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“အာဏာရှင်ကို ဖြုတ်ချရေးတည်းဟူသော လောင်းလှေကြီး ရှေ့သို့ အဟုန်ဖြင့် ချီတက်နိုင်ရန် ညီညာဖြဖြ လှော် “ခတ်” ကြလေပြီ။”

“အသုံးမကျသောစစ်အစိုးရ၏လုပ်ရပ်များကြောင့် အသုံးကျသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကြီး ပျက်စီးလာရာ အပူဒဏ်မခံနိုင်သော ကျွန်ုပ်မှာ ယပ် “ခတ်” လျက်သာ နေရလေတော့သတည်း။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေွမှာ “ရှေ့နောက်ဝဲယာထက်အောက် အကြိမ်ကြိမ်လှုပ်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါ တယ်။

အနက် (၅) မှာ “ခြေဖြင့်ကန်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကို သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“သဘာဝတရားကို လူသားတို့ “ခတ်” ကစားခဲ့ကြသောကြောင့် သဘာဝတရား၏ “ခတ်” ကစားခြင်းကို လူသားတို့ ခံစားနေကြရချေပြီ။”

“မကောင်းမှုတည်းဟူသောခြင်းလုံးကို “ခတ်” ကစားသူတို့သည် မကောင်းကျိုးတည်းဟူသော ခြင်း “ခတ်” သမား “ခတ်” ခြင်းကို တစ်ဖန်ခံစားကြရပေလိမ့်မည်။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “ခြေဖြင့်ကန်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၆) မှာ “ပစ်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကို သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“နိုင်ငံရေးသမားတို့ အန်စာ “ခတ်” ခြင်းကို ပြည်သူတို့ အလူးအလဲခံကြရ၏။”

“ငှက် “ခတ်” သမား ငှက် “ခတ်” သည်ကို အပြစ်မတင်သာပေ။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “ပစ်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၇) မှာ “ထည့်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကိုသုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“မေမေသည် ဟင်းအိုးထဲသို့ ဆား အနည်းငယ် “ခတ်” လိုက်သည်။”

“စစ်အစိုးရလုပ်သောကိစ္စရပ်တိုင်းတွင် ပြည်သူ့အပေါ် စေတနာအနည်းငယ်မျှ “ခတ်” မထားချေ။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “ထည့်” ကြောင်း ကို “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၈) မှာ “(ကျောက်မျက်ရတနာတို့ကို) စီမြှုပ်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကိုသုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထား ပါတယ်။

ဥပမာ -

“နဝရတ်ကိုးပါး “ခတ်” ထားတဲ့ လက်စွပ်ကို ဝတ်ဆင်ထားပေမဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား “ခတ်” ထားတဲ့ နှလုံးသား မရှိရင် လူကြီးလူကောင်းမခေါ်ထိုက်ဘူး။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးမှာ “(ကျောက်မျက်ရတနာတို့ကို) စီမြှုပ်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၉) မှာ “မြဲမြံစွာချုပ်နှောင်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကို သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“အာဏာရှင်ကို မုန်းတီးနေသော ပြည်သူတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်ကိုသာ အချုပ်ခန်းထဲ သော့ “ခတ်” ပိတ်လှောင်ထားလို့ ရမယ်၊ စိတ်ဓာတ်ကိုတော့ ဘယ်နေရာမျိုးမှာမှ သော့ “ခတ်” ပိတ်လှောင်ထားလို့ မရနိုင်ဘူး။”

“တိုင်းပြည်လုံခြုံစေရန် သော့ “ခတ်” ပေးရမည့်တာဝန်သာ သူတို့၏အဓိကတာဝန်ဖြစ်ကြောင်းကို စစ်တပ်က မေ့လျော့နေဟန်ရှိလေသည်။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “မြဲမြံစွာချုပ်နှောင်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၁၀) မှာ “ပိုင်းခြားသတ်မှတ်” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကိုသုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“စစ်တပ်သည် ရှိသမျှမြေအားလုံးကို တပ်ပိုင်မြေဟူသောခေါင်းစဉ်အောက်တွင် ခြံ “ခတ်” ထားလေတော့သည်။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးမှာ “ပိုင်းခြားသတ်မှတ်” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

အနက် (၁၁) မှာ “(အပြစ်ဒဏ်ကို) ရယူစေ” တာကို ပြလိုတဲ့အခါ ခတ်ကိုသုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

“သဘာဝတရားကို နှိပ်စက်သူတို့သည် သဘာဝတရား၏ ဒဏ် “ခတ်” ခြင်းကို မုချခံကြရပေလိမ့်မည်။

“ပြည်သူကို နှိပ်စက်သူတို့သည် ပြည်သူ၏ဒဏ် “ခတ်” ခြင်းကို မလွဲမသွေခံကြရပေလိမ့်မည်။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ “(အပြစ်ဒဏ်ကို) ရယူစေ” ကြောင်း “ခတ်” က ပြနေပါတယ်။

“ခပ်” ကိုတော့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -

ခပ် ၁၊ ကြိ - ဇွန်း၊ ခွက် စသည်တို့ဖြင့် ယက်ကော်ထည့်ယူသည်။

ခပ် ၂၊ ကြိ - ၁၊ (ဤမှာဘက်မှ ထိုမှာဘက်သို့) ကူးရောက်သည်။

စည်း - ဂုဏ်ရည်ပြပုဒ်ကို လျှော့ပေါ့သောအနက်ဖြင့် ထောက်ပံ့သော စကားလုံး။ “ခပ်ပိန်ပိန်။ ခပ်ဖြူဖြူ”

လို့ အနက် (၃) မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

အနက် (၁) က ကြိယာအနက်ဖြစ်ပါတယ်။ အသုံးမှားတတ်ပါတယ်။

ဥပမာ -

“စစ်အစိုးရ၏ အသုံးမကျမှုကြောင့် တိုင်းပြည်၏ သဘာဝသယံဇာတမှန်သမျှကို အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများက “ခပ်” ယူကုန်ကြလေပြီ။”

“နိုင်ငံသားတို့အတွက်မူကား “ခပ်” ယူစရာ ရေပင်မကျန်တော့ချေ။”

ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ဇွန်း၊ ခွက် စသည်တို့ဖြင့် ယက်ကော်ထည့်ယူကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ “ခပ်” ကို သုံးကြောင်း တွေ့ရပါ လိမ့်မယ်။

အနက် (၂) ကလည်း ကြိယာအနက်ဖြစ်ပါတယ်။ အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။

ဥပမာ -

“ထောက်ပြုတ်ကြီးက လိမ်ညာခြင်းအတတ်မှာ တစ်ဖက်ကမ်း “ခပ်” ပေါ့။”

“စစ်အစိုးရက ပြည်သူကိုနှိပ်စက်တဲ့နေရာမှာ တစ်ဖက်ကမ်း “ခပ်” ပေါ့။”

ဆိုတဲ့ဝါကျမျိုးတွေမှာ ထောက်ပြုတ်ကြီးသည် လိမ်ညာခြင်းအတတ်၏ ဤမှာဘက်မှ ထိုမှာဘက်သို့ ကူးပြီးရောက်ရှိသွားကြောင်း၊ စစ်အစိုးရသည် ပြည်သူကိုနှိပ်စက်ခြင်းအတတ်၏ ဤမှာဘက်မှ ထိုမှာဘက်သို့ ကူးပြီးရောက်ရှိသွားကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ “ခပ်” ကိုသုံးကြောင်း တွေ့ရပါလိမ့်မယ်။

အနက် (၃) က ပစ္စည်းအနက်ဖြစ်ပါတယ်။ အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။ “ဂုဏ်ရည်ပြပုဒ်ကို လျှော့ပေါတဲ့အနက်နဲ့ ထောက်ပံ့ပေးတဲ့စကားလုံးဖြစ်ပါတယ်။

ဥပမာ -

“ပြည်ထောင်စုအစိုးရ၏ နှိပ်စက်နည်း တစ်ဖုံ၊ တိုင်းဒေသကြီးအစိုးရ၏ နှိပ်စက်နည်း တစ်သွယ်၊ ဝန်ကြီးဌာနတို့၏ နှိပ်စက်နည်း တစ်မျိုး စသည့် နှိပ်စက်နည်းများကြောင့် ပြည်သူတို့ဘဝမှာ “ခပ်” ယဲ့ယဲ့သာ ကျန်ပါတော့သည်။”

““ခပ်” ချာချာပညာရေးစနစ်သည် “ခပ်” နုံနုံ လူသားအရင်းအမြစ်ကိုသာ မွေးထုတ်ပေးနိုင်မည် ဖြစ်သောကြောင့် ပညာရေးစနစ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ပြင်ကြပါစို့။”

""ခပ်" ချာချာအစိုးရသည် နိုင်ငံကို "ခပ်" စုတ်စုတ် ဖြစ်အောင် ဖျက်ဆီးပြီးလေပြီ။

ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ဂုဏ်ရည်ပြပုဒ်ကို လျှော့ပေါ့သောအနက်” ဖြင့် သုံးကြောင်း “ခပ်” က ဖော်ပြပေးနေပါတယ်။

ဒါကြောင့် “ထုနှက်၊ တီး၊ ရိုက်ပုတ်” ကြောင်း၊ ”ဦးချိုဖြင့် တိုးဝှေ့” ကြောင်း၊ “ရိုက်နှိပ်၊ ရေးခြစ်” ကြောင်း၊ ရှေ့နောက်ဝဲယာထက်အောက် အကြိမ်ကြိမ်လှုပ်” ကြောင်း၊ “ခြေဖြင့်ကန်” ကြောင်း၊ “ပစ်ခတ်” ကြောင်း၊ “ထည့်” ကြောင်း၊ “(ကျောက်မျက်ရတနာတို့ကို) စီမြှုပ်” ကြောင်း၊ “မြဲမြံစွာချုပ်နှောင်” ကြောင်း၊ “ပိုင်းခြားသတ်မှတ်” ကြောင်း၊ “(အပြစ်ဒဏ်ကို) ရယူစေ” ကြောင်း ပြလိုရင် “ခတ်” ကိုသုံးရမှာ ဖြစ်ပါ တယ်။

“ဇွန်း၊ ခွက် စသည်တို့ဖြင့် ယက်ကော်ထည့်ယူ” ကြောင်း၊ “(ဤမှာဘက်မှ ထိုမှာဘက်သို့) ကူးရောက်” ကြောင်း ပြလိုရင် “ခပ်” ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ”ဂုဏ်ရည်ပြပုဒ်ကို လျှော့ပေါ့သော အနက်ဖြင့် ထောက်ပံ့” ပြောဆိုလိုရင်လည်း “ခပ်” ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်ခင်ဗျာ။

ကိုယ့်လူမျိုးဘာသာစကားကို မှန်မှန်ကန်ကန်သုံးနိုင်ပါစေခင်ဗျာ။

စာကြွင်း
———

ကြိ - ကြိယာ

စည်း - ပစ္စည်း

ကျမ်းကိုးစာရင်း
——————

၁။ မြန်မာအဘိဓာန်၊ ပထမအကြိမ်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။

၂။ မြန်မာသဒ္ဒါ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။

၃။ ငယ်ပေါင်းကြီးဖော်မြန်မာစာနှင့် အရေးအသားပြဿနာများ၊ မောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ)၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ကောင်းသန့်စာပေ။

၄။ မြန်မာသဒ္ဒါနှင့် အသုံးအနှုန်း၊ ဦးဖေမောင်တင်၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ၁၉၆၅ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ၊ စာပေဗိမာန်။

၅။ မြန်မာစာအရေးအသား၊ ကလောင်စုံ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၁၄၊ သြဂုတ်လ၊ စိတ်ကူးချိုချိုစာပေ။