"ကျ" နှင့် "ကြ" အကြောင်း
“ကျ” နဲ့ “ကြ” အကြောင်း
---------------------------------
မြန်မာစာရေးသားရာမှာ အသံထွက်ကြောင့် မှားသုံးတတ်တဲ့အထဲ “ကျ” နဲ့ “ကြ” လည်း ပါပါတယ်။
ဥပမာ -
“စားကျပါဦး” လို့ရေးရမှာလား၊ “စားကြပါဦး” လို့ ရေးရမှာလား မကွဲပြားတတ်ကြပါဘူး။ “ကျောင်းသား တွေ သွေးကွဲကုန်ကြပြီ” လို့ ရေးရမှာလား၊ “ကျောင်းသားတွေ သွေးကွဲကုန်ကျပြီ” လို့ ရေးရမှာလား ရောထွေးနေ တတ်ပါတယ်။
“ကျ” ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ကျ၊ ကြိ - ၁၊ အမြင့်မှ အနိမ့်သို့၊ အမြတ်မှ အယုတ်သို့၊ အများမှ အနည်းသို့ သက်ဆင်းဆိုက်ရောက်သည်။ “စားပွဲပေါ်သို့ရေကျသည်။ ငရဲကျသည်။ ဈေးကျသည်။”
၂၊ (တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်သည်။ “နေရာကျ။ တောကျ။ သင်္ကြန်ကျ”
၃၊ တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက်သည်။ “လက်ကောက်ငါးရန် ကျပြီ။”
၄၊ ကြွင်းကျန်သည်။ “စာကျသည်။”
၅၊ အမြောက်အမြား လာသည်၊ ရောက်သည်။ “ဧည့်သည်ကျသည်။ ဈေးဝယ်များ ကျနေပြီ။”
၆၊ နှစ်သက်သည်။ ကြိုက်သည်။ “ကျအောင်ပြောတတ်သည်။”
၇၊ လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်သည်။ “အရွယ်ကျသည်။”
၈၊ မအောင်မမြင်ဖြစ်သည်။ “စာမေးပွဲကျသည်။”
၉၊ ကျဆုံးသည်။
စည်း - အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း ပြသောစကားလုံး။ “တစ်ဦးလျှင် နှစ်ခုကျယူပါ။”
လို့ ကြိယာအနက် (၉) မျိုး၊ ပစ္စည်းအနက် (၁) မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ကြိယာအနက်တွေက အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။
အနက် (၁) မှာ “အမြင့်မှ အနိမ့်၊ အမြတ်မှ အယုတ်၊ အများမှ အနည်းသို့ သက်ဆင်းဆိုက်ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“သမ္မတကြီးသည် ထိုင်ခုံပေါ်မှ “ကျ” သည်ဟု အိပ်မက်မက်သောကြောင့် ယတြာချေရန် ကြိုးစားသော်လည်း မိုး သည်းထန်စွာ “ကျ” လာသောကြောင့် ပျက်စီးရလေတော့သည်။”
“ဦးရဲထွဋ်များ ဝန်ကြီးရာထူးက “ကျ” သွားရင် အခုလို ဖာတတ်ပါဦးမလား။
“ကြံ့ဖွတ်ပါတီ ဈေး “ကျ” သွားပြီလို့မပြောပါနဲ့။ နဂိုကတည်းက တက်စရာဈေးကို မရှိတာ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “အမြင့်မှအနိမ့်၊ အမြတ်မှ အယုတ်၊ အများမှ အနည်းသို့ ဆက်ဆင်းဆိုက်ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာတွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၂) မှာ “(တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“လွှတ်တော်အမတ်ကြီးသည် “ဖေ့စ်ဘုတ်ပေါ်တွင် ဆယ်လီဖြစ်ပြီ၊ ငါတော့ နေရာ “ကျ” ပြီ” ဟု ယူဆပြီး ဖေ့စ်ဘုတ်ပေါ်မှ စတေးတပ်စ်များကို စာအုပ်အဖြစ် ထုတ်ဝေလေတော့သည်။
“ဤတိုင်းပြည်ကြီးကား ခရိုနီများအတွက် အလင်းပွင့်ပြီး ပြည်သူတို့အတွက် အမှောင် “ကျ” သော တိုင်းပြည်ကြီးပေတကား။”
“၂၀၁၅ ခုနှစ်သည်ကား အာဏာရှင်ကို ဖြုတ်ချရန် အချိန် “ကျ” သော နှစ် ဖြစ်သည်ကို အသင်တို့ စွဲမြဲမှတ်သားလိုက်နာကျင့်ကြံကြပေလော့။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “(တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၃) မှာ “တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ဦးဒင်္ဂါးသည် စာရေးဆရာမလေး၏ တိုင်းမ်လိုင်းပေါ်သို့ သွားသွားကြည့်သည်မှာ နှစ်ဆယ့်ငါးခါ “ကျ” ပြီ။”
“အာဏာရအစိုးရဟာ ပြည်သူ့နားရွက်ကို တံတွေးဆွတ်တာ ဆယ်ခါ “ကျ” ပြီ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၄) မှာ “ကြွင်းကျန်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“MPT လုပ်သမျှအရာတိုင်းမှာ သုံးစွဲသူအပေါ်ထားရမယ့် စေတနာလေး “ကျ” နေရစ်ခဲ့တာချည်းပဲ။”
“အာဏာရအစိုးရ လုပ်သမျှအရာတိုင်းမှာ ပြည်သူကောင်းစားရေးဆိုတာလေး “ကျ” နေရစ်ခဲ့တာချည်းပဲ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ကြွင်းကျန်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၅) မှာ “အမြောက်အမြား လာကြောင်း၊ ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ရင်ပြင်တော်ပေါ်မှာ ဘုရားဖူးတွေ “ကျ” နေပြီ။”
“ဈေးဝယ်တွေ “ကျ” လာပြီ။ သွက်သွက်လက်လက်ရောင်းကြပါကွယ်တို့။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “အမြောက်အမြား လာကြောင်း၊ ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၆) မှာ “နှစ်သက်ကြောင်း၊ ကြိုက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ဦးဒင်္ဂါးသည် လေယာဉ်မှူးမလေးကိုရော၊ စာရေးဆရာမလေးကိုပါ “ကျ” နေလေပြီ။”
“အထူးသဖြင့် သူနှင့် မှဲ့တူသော စာရေးဆရာမလေးက သူ့ကို ပြန် “ကျ” ပါစေဟု အကြိမ်ကြိမ် ဆုတောင်း နေမိလေတော့သတည်း။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “နှစ်သက်ကြောင်း၊ ကြိုက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၇) မှာ “လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေး စည်ပင်သာယာရေးကော်မတီများအပေါ် ပြည်သူလူထု၏ယုံကြည်မှု “ကျ” သည်ထက် “ကျ” လာလေပြီ။”
“ပညာရေးစနစ် “ကျ” နေသည်ကို ပြင်ဆင်ရန်ကြိုးပမ်းသည့် ကျောင်းသားများ၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှုသည် လည်း “ကျ” နေသည်ဟု ကျွန်ုပ်ထင်မြင်မိသည်။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၈) မှာ “မအောင်မမြင်ဖြစ်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“အာဏာရအစိုးရသည် ပြည်သူက စစ်ဆေးသော စာမေးပွဲများတွင် အကြိမ်ကြိမ် “ကျ” လေ၏။”
“အခြေခံဥပဒေကိုပြင်ဆင်ရန် ပြည်သူငါးသန်းကျော်၏ ကြိုးပမ်းချက်သည် ယုတ်ညံ့သော အာဏာရအစိုးရ ကြောင့် မအောင်မြင်ဘဲ “ကျ” ရှုံးရသည်။
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “မအောင်မမြင်ဖြစ်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၉) မှာ “ကျဆုံးကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“လောက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွင် အစိုးရ၏ အသုံးမကျမှုကြောင့် နှစ်ဘက်လုံးရှိ လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များ “ကျ” ဆုံးရသည်။”
“လောက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွင် “ကျ” ကုန်သော လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များကို နှမြောလှသည်။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ကျဆုံးကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ပစ္စည်းအနက်ကလည်း အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။ “အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးရကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“မြန်မာ့စစ်ဗိုလ်ချုပ်များသည် မြေဧက ၁၀၀၀ “ကျ” ပိုင်ဆိုင်ကြလေသည်။”
“နိုင်ငံတော်ရှိ မြေပေါ်မြေအောက်သယံဇာတများကို ဦးပိုင်နှင့် ခရိုနီများက ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း “ကျ” ခွဲဝေယူငင် သုံးစွဲပစ်ကြချေပြီ။”
“မန္တလေးမြို့အတွင်းသို့ဝင်လာသော ယာဉ်များအနက် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးအတွင်းမှတ်ပုံတင်မထားသော ယာဉ်များသည် မြို့ဝင်ကြေးအဖြစ် ငွေကျပ် ၂၀၀၀ “ကျ” ပေးဆောင်ရမည်ဟူသောသတ်မှတ်ချက်ကို မြို့နေလူထုက မကျေနပ်ကြချေ။
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
“ကြ” ကိုတော့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ကြ ၁၊ န - စပါး ၂၅၆ တင်းဆံ့သော အဆောက်အအုံ။
ကြ ၂၊ စည်း - အများပြကြိယာပစ္စည်း။
လို့ နာမ်အနက် တစ်မျိုး၊ ပစ္စည်းအနက်တစ်မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
နာမ်အနက်က အသုံးမမှားနိုင်ပါဘူး။ “စပါးကို သိမ်းဆည်းသိုလှောင်ရာ အဆောက်အအုံတစ်မျိုး” ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“လယ်သမားတို့ ကျီ “ကြ” အတွင်း သိုမှီးထားသော စပါးကို အစိုးရကသိမ်းယူလျှင် ပြည့်ဝမ်းကို ဖောက်သည် မည်၏။”
“ကေဒါရဇာတကတွင် လယ်ရှင်က ကျေးမင်းကို “အမောင်ကျေးသား၊ သင်သည် ကောက်တို့ကို ကျီ “ကြ” ထား၍ သိုမှီးလေသလော” ဟု မေးလေသည်။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ကြ” ဟာ စပါးသိုလှောင်ရာ အဆောက်အအုံဖြစ်ကြောင်း ပြနေပါတယ်။
ပစ္စည်းအနက်ကတော့ အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။ “ဝါကျထဲမှာပါတဲ့ ကြိယာတွေဟာ အများကိန်းဖြစ်ကြောင်းကို ပြဆိုတဲ့ ပစ္စည်း” ဖြစ်လို့ အများပြကြိယာပစ္စည်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။
ဥပမာ -
“လယ်သမားတို့ လုပ်ကိုင်စားသောက်ရမည့် မြေတို့ကို အာဏာရအစိုးရ၊ စစ်တပ်နှင့် ခရိုနီတို့က သိမ်းယူ “ကြ” လေပြီ။”
“သို့ကြောင့် တောင်သူလယ်သမားတို့မှာ ဘဝပျက် “ကြ” လေပြီ။”
“လယ်သမားဖြစ်ပါလျက် လယ်မရှိသောဘဝထက် သေသည်က ပိုကောင်းသည်ဟု တောင်သူလယ်သမားတို့ ဆုံးဖြတ်ပြုမူ “ကြ” လေပြီ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာပါဝင်တဲ့ “သိမ်းယူ၊ ပျက်၊ ဆုံးဖြတ်ပြုမူ” ဆိုတဲ့ကြိယာတွေဟာ အများကိန်း ဖြစ်ကြောင်းကို “ကြ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် -
“အမြင့်မှ အနိမ့်သို့၊ အမြတ်မှ အယုတ်သို့၊ အများမှ အနည်းသို့ သက်ဆင်းဆိုက်ရောက်ကြောင်း”၊ “(တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်ကြောင်း”၊ “တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက် ကြောင်း”၊ “ကြွင်းကျန်ကြောင်း”၊ “အမြောက်အမြား လာကြောင်း၊ ရောက်ကြောင်း”၊ “နှစ်သက်ကြောင်း၊ ကြိုက် ကြောင်း”၊ “လျော့ပါး ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း”၊ “မအောင်မမြင်ဖြစ်ကြောင်း”၊ “ကျဆုံးကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးရမှာဖြစ်ပါတယ်။
ထို့အတူ “အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း ပြသောစကားလုံး” အဖြစ် သုံးလိုပါကလည်း “ကျ” ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
“စပါးသိုလှောင်ရာ စပါး ၂၅၆ တင်းဆံ့သော အဆောက်အအုံ” ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ “ကြ” ကိုသုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ထို့အတူ “ဝါကျအတွင်းမှာပါတဲ့ ကြိယာဟာ အများကိန်းဖြစ်ကြောင်း” ဖော်ပြလိုတဲ့အခါမှာလည်း “အများပြ ကြိယာပစ္စည်းအဖြစ်” “ကြ” ကိုသုံးရမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကိုယ့်လူမျိုးဘာသာစကားကို မှန်မှန်ကန်ကန်သုံးနိုင်ပါစေခင်ဗျာ။
စာကြွင်း
———
ကြိ - ကြိယာ
စည်း - ပစ္စည်း
န - နာမ်
ကျမ်းကိုးစာရင်း
——————
၁။ မြန်မာအဘိဓာန်၊ ပထမအကြိမ်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၂။ မြန်မာသဒ္ဒါ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၃။ ငယ်ပေါင်းကြီးဖော်မြန်မာစာနှင့် အရေးအသားပြဿနာများ၊ မောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ)၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ကောင်းသန့်စာပေ။
၄။ မြန်မာသဒ္ဒါနှင့် အသုံးအနှုန်း၊ ဦးဖေမောင်တင်၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ၁၉၆၅ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ၊ စာပေဗိမာန်။
၅။ မြန်မာစာအရေးအသား၊ ကလောင်စုံ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၁၄၊ သြဂုတ်လ၊ စိတ်ကူးချိုချိုစာပေ။
---------------------------------
မြန်မာစာရေးသားရာမှာ အသံထွက်ကြောင့် မှားသုံးတတ်တဲ့အထဲ “ကျ” နဲ့ “ကြ” လည်း ပါပါတယ်။
ဥပမာ -
“စားကျပါဦး” လို့ရေးရမှာလား၊ “စားကြပါဦး” လို့ ရေးရမှာလား မကွဲပြားတတ်ကြပါဘူး။ “ကျောင်းသား တွေ သွေးကွဲကုန်ကြပြီ” လို့ ရေးရမှာလား၊ “ကျောင်းသားတွေ သွေးကွဲကုန်ကျပြီ” လို့ ရေးရမှာလား ရောထွေးနေ တတ်ပါတယ်။
“ကျ” ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ကျ၊ ကြိ - ၁၊ အမြင့်မှ အနိမ့်သို့၊ အမြတ်မှ အယုတ်သို့၊ အများမှ အနည်းသို့ သက်ဆင်းဆိုက်ရောက်သည်။ “စားပွဲပေါ်သို့ရေကျသည်။ ငရဲကျသည်။ ဈေးကျသည်။”
၂၊ (တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်သည်။ “နေရာကျ။ တောကျ။ သင်္ကြန်ကျ”
၃၊ တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက်သည်။ “လက်ကောက်ငါးရန် ကျပြီ။”
၄၊ ကြွင်းကျန်သည်။ “စာကျသည်။”
၅၊ အမြောက်အမြား လာသည်၊ ရောက်သည်။ “ဧည့်သည်ကျသည်။ ဈေးဝယ်များ ကျနေပြီ။”
၆၊ နှစ်သက်သည်။ ကြိုက်သည်။ “ကျအောင်ပြောတတ်သည်။”
၇၊ လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်သည်။ “အရွယ်ကျသည်။”
၈၊ မအောင်မမြင်ဖြစ်သည်။ “စာမေးပွဲကျသည်။”
၉၊ ကျဆုံးသည်။
စည်း - အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း ပြသောစကားလုံး။ “တစ်ဦးလျှင် နှစ်ခုကျယူပါ။”
လို့ ကြိယာအနက် (၉) မျိုး၊ ပစ္စည်းအနက် (၁) မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
ကြိယာအနက်တွေက အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။
အနက် (၁) မှာ “အမြင့်မှ အနိမ့်၊ အမြတ်မှ အယုတ်၊ အများမှ အနည်းသို့ သက်ဆင်းဆိုက်ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“သမ္မတကြီးသည် ထိုင်ခုံပေါ်မှ “ကျ” သည်ဟု အိပ်မက်မက်သောကြောင့် ယတြာချေရန် ကြိုးစားသော်လည်း မိုး သည်းထန်စွာ “ကျ” လာသောကြောင့် ပျက်စီးရလေတော့သည်။”
“ဦးရဲထွဋ်များ ဝန်ကြီးရာထူးက “ကျ” သွားရင် အခုလို ဖာတတ်ပါဦးမလား။
“ကြံ့ဖွတ်ပါတီ ဈေး “ကျ” သွားပြီလို့မပြောပါနဲ့။ နဂိုကတည်းက တက်စရာဈေးကို မရှိတာ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “အမြင့်မှအနိမ့်၊ အမြတ်မှ အယုတ်၊ အများမှ အနည်းသို့ ဆက်ဆင်းဆိုက်ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာတွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၂) မှာ “(တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“လွှတ်တော်အမတ်ကြီးသည် “ဖေ့စ်ဘုတ်ပေါ်တွင် ဆယ်လီဖြစ်ပြီ၊ ငါတော့ နေရာ “ကျ” ပြီ” ဟု ယူဆပြီး ဖေ့စ်ဘုတ်ပေါ်မှ စတေးတပ်စ်များကို စာအုပ်အဖြစ် ထုတ်ဝေလေတော့သည်။
“ဤတိုင်းပြည်ကြီးကား ခရိုနီများအတွက် အလင်းပွင့်ပြီး ပြည်သူတို့အတွက် အမှောင် “ကျ” သော တိုင်းပြည်ကြီးပေတကား။”
“၂၀၁၅ ခုနှစ်သည်ကား အာဏာရှင်ကို ဖြုတ်ချရန် အချိန် “ကျ” သော နှစ် ဖြစ်သည်ကို အသင်တို့ စွဲမြဲမှတ်သားလိုက်နာကျင့်ကြံကြပေလော့။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “(တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၃) မှာ “တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ဦးဒင်္ဂါးသည် စာရေးဆရာမလေး၏ တိုင်းမ်လိုင်းပေါ်သို့ သွားသွားကြည့်သည်မှာ နှစ်ဆယ့်ငါးခါ “ကျ” ပြီ။”
“အာဏာရအစိုးရဟာ ပြည်သူ့နားရွက်ကို တံတွေးဆွတ်တာ ဆယ်ခါ “ကျ” ပြီ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၄) မှာ “ကြွင်းကျန်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“MPT လုပ်သမျှအရာတိုင်းမှာ သုံးစွဲသူအပေါ်ထားရမယ့် စေတနာလေး “ကျ” နေရစ်ခဲ့တာချည်းပဲ။”
“အာဏာရအစိုးရ လုပ်သမျှအရာတိုင်းမှာ ပြည်သူကောင်းစားရေးဆိုတာလေး “ကျ” နေရစ်ခဲ့တာချည်းပဲ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ကြွင်းကျန်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၅) မှာ “အမြောက်အမြား လာကြောင်း၊ ရောက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ရင်ပြင်တော်ပေါ်မှာ ဘုရားဖူးတွေ “ကျ” နေပြီ။”
“ဈေးဝယ်တွေ “ကျ” လာပြီ။ သွက်သွက်လက်လက်ရောင်းကြပါကွယ်တို့။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “အမြောက်အမြား လာကြောင်း၊ ရောက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၆) မှာ “နှစ်သက်ကြောင်း၊ ကြိုက်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ဦးဒင်္ဂါးသည် လေယာဉ်မှူးမလေးကိုရော၊ စာရေးဆရာမလေးကိုပါ “ကျ” နေလေပြီ။”
“အထူးသဖြင့် သူနှင့် မှဲ့တူသော စာရေးဆရာမလေးက သူ့ကို ပြန် “ကျ” ပါစေဟု အကြိမ်ကြိမ် ဆုတောင်း နေမိလေတော့သတည်း။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “နှစ်သက်ကြောင်း၊ ကြိုက်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၇) မှာ “လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“ရန်ကုန်နှင့် မန္တလေး စည်ပင်သာယာရေးကော်မတီများအပေါ် ပြည်သူလူထု၏ယုံကြည်မှု “ကျ” သည်ထက် “ကျ” လာလေပြီ။”
“ပညာရေးစနစ် “ကျ” နေသည်ကို ပြင်ဆင်ရန်ကြိုးပမ်းသည့် ကျောင်းသားများ၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှုသည် လည်း “ကျ” နေသည်ဟု ကျွန်ုပ်ထင်မြင်မိသည်။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၈) မှာ “မအောင်မမြင်ဖြစ်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“အာဏာရအစိုးရသည် ပြည်သူက စစ်ဆေးသော စာမေးပွဲများတွင် အကြိမ်ကြိမ် “ကျ” လေ၏။”
“အခြေခံဥပဒေကိုပြင်ဆင်ရန် ပြည်သူငါးသန်းကျော်၏ ကြိုးပမ်းချက်သည် ယုတ်ညံ့သော အာဏာရအစိုးရ ကြောင့် မအောင်မြင်ဘဲ “ကျ” ရှုံးရသည်။
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “မအောင်မမြင်ဖြစ်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
အနက် (၉) မှာ “ကျဆုံးကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“လောက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွင် အစိုးရ၏ အသုံးမကျမှုကြောင့် နှစ်ဘက်လုံးရှိ လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များ “ကျ” ဆုံးရသည်။”
“လောက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွင် “ကျ” ကုန်သော လူ့စွမ်းအားအရင်းအမြစ်များကို နှမြောလှသည်။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ကျဆုံးကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ပစ္စည်းအနက်ကလည်း အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။ “အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကို သုံးရကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“မြန်မာ့စစ်ဗိုလ်ချုပ်များသည် မြေဧက ၁၀၀၀ “ကျ” ပိုင်ဆိုင်ကြလေသည်။”
“နိုင်ငံတော်ရှိ မြေပေါ်မြေအောက်သယံဇာတများကို ဦးပိုင်နှင့် ခရိုနီများက ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း “ကျ” ခွဲဝေယူငင် သုံးစွဲပစ်ကြချေပြီ။”
“မန္တလေးမြို့အတွင်းသို့ဝင်လာသော ယာဉ်များအနက် မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးအတွင်းမှတ်ပုံတင်မထားသော ယာဉ်များသည် မြို့ဝင်ကြေးအဖြစ် ငွေကျပ် ၂၀၀၀ “ကျ” ပေးဆောင်ရမည်ဟူသောသတ်မှတ်ချက်ကို မြို့နေလူထုက မကျေနပ်ကြချေ။
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း” ကို “ကျ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
“ကြ” ကိုတော့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -
ကြ ၁၊ န - စပါး ၂၅၆ တင်းဆံ့သော အဆောက်အအုံ။
ကြ ၂၊ စည်း - အများပြကြိယာပစ္စည်း။
လို့ နာမ်အနက် တစ်မျိုး၊ ပစ္စည်းအနက်တစ်မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။
နာမ်အနက်က အသုံးမမှားနိုင်ပါဘူး။ “စပါးကို သိမ်းဆည်းသိုလှောင်ရာ အဆောက်အအုံတစ်မျိုး” ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါတယ်။
ဥပမာ -
“လယ်သမားတို့ ကျီ “ကြ” အတွင်း သိုမှီးထားသော စပါးကို အစိုးရကသိမ်းယူလျှင် ပြည့်ဝမ်းကို ဖောက်သည် မည်၏။”
“ကေဒါရဇာတကတွင် လယ်ရှင်က ကျေးမင်းကို “အမောင်ကျေးသား၊ သင်သည် ကောက်တို့ကို ကျီ “ကြ” ထား၍ သိုမှီးလေသလော” ဟု မေးလေသည်။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ “ကြ” ဟာ စပါးသိုလှောင်ရာ အဆောက်အအုံဖြစ်ကြောင်း ပြနေပါတယ်။
ပစ္စည်းအနက်ကတော့ အသုံးမှားနိုင်ပါတယ်။ “ဝါကျထဲမှာပါတဲ့ ကြိယာတွေဟာ အများကိန်းဖြစ်ကြောင်းကို ပြဆိုတဲ့ ပစ္စည်း” ဖြစ်လို့ အများပြကြိယာပစ္စည်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။
ဥပမာ -
“လယ်သမားတို့ လုပ်ကိုင်စားသောက်ရမည့် မြေတို့ကို အာဏာရအစိုးရ၊ စစ်တပ်နှင့် ခရိုနီတို့က သိမ်းယူ “ကြ” လေပြီ။”
“သို့ကြောင့် တောင်သူလယ်သမားတို့မှာ ဘဝပျက် “ကြ” လေပြီ။”
“လယ်သမားဖြစ်ပါလျက် လယ်မရှိသောဘဝထက် သေသည်က ပိုကောင်းသည်ဟု တောင်သူလယ်သမားတို့ ဆုံးဖြတ်ပြုမူ “ကြ” လေပြီ။”
ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာပါဝင်တဲ့ “သိမ်းယူ၊ ပျက်၊ ဆုံးဖြတ်ပြုမူ” ဆိုတဲ့ကြိယာတွေဟာ အများကိန်း ဖြစ်ကြောင်းကို “ကြ” က ပြနေတာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ဒါကြောင့် -
“အမြင့်မှ အနိမ့်သို့၊ အမြတ်မှ အယုတ်သို့၊ အများမှ အနည်းသို့ သက်ဆင်းဆိုက်ရောက်ကြောင်း”၊ “(တစ်စုံတစ်ခုသော အခြေအနေ၊ အချိန်ကာလသို့) ရောက်ကြောင်း”၊ “တစ်စုံတစ်ခုသော အရေအတွက်သို့ ရောက် ကြောင်း”၊ “ကြွင်းကျန်ကြောင်း”၊ “အမြောက်အမြား လာကြောင်း၊ ရောက်ကြောင်း”၊ “နှစ်သက်ကြောင်း၊ ကြိုက် ကြောင်း”၊ “လျော့ပါး ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း”၊ “မအောင်မမြင်ဖြစ်ကြောင်း”၊ “ကျဆုံးကြောင်း” ပြလိုတဲ့အခါ “ကျ” ကိုသုံးရမှာဖြစ်ပါတယ်။
ထို့အတူ “အရေအတွက် အတိအကျဖြစ်ကြောင်း ပြသောစကားလုံး” အဖြစ် သုံးလိုပါကလည်း “ကျ” ကို သုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
“စပါးသိုလှောင်ရာ စပါး ၂၅၆ တင်းဆံ့သော အဆောက်အအုံ” ဖြစ်ကြောင်း ပြလိုတဲ့အခါ “ကြ” ကိုသုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ထို့အတူ “ဝါကျအတွင်းမှာပါတဲ့ ကြိယာဟာ အများကိန်းဖြစ်ကြောင်း” ဖော်ပြလိုတဲ့အခါမှာလည်း “အများပြ ကြိယာပစ္စည်းအဖြစ်” “ကြ” ကိုသုံးရမှာဖြစ်ပါတယ်။
ကိုယ့်လူမျိုးဘာသာစကားကို မှန်မှန်ကန်ကန်သုံးနိုင်ပါစေခင်ဗျာ။
စာကြွင်း
———
ကြိ - ကြိယာ
စည်း - ပစ္စည်း
န - နာမ်
ကျမ်းကိုးစာရင်း
——————
၁။ မြန်မာအဘိဓာန်၊ ပထမအကြိမ်၊ ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၂။ မြန်မာသဒ္ဒါ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။
၃။ ငယ်ပေါင်းကြီးဖော်မြန်မာစာနှင့် အရေးအသားပြဿနာများ၊ မောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ)၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ၊ ကောင်းသန့်စာပေ။
၄။ မြန်မာသဒ္ဒါနှင့် အသုံးအနှုန်း၊ ဦးဖေမောင်တင်၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ၁၉၆၅ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ၊ စာပေဗိမာန်။
၅။ မြန်မာစာအရေးအသား၊ ကလောင်စုံ၊ ပထမအကြိမ်၊ ၂၀၁၄၊ သြဂုတ်လ၊ စိတ်ကူးချိုချိုစာပေ။
Comments
Post a Comment