'နဲ' နှင့် 'နည်း' အကြောင်း

“နဲ” နှင့် “နည်း” အကြောင်း
———————————

မြန်မာစာရေးသားရာမှာ အသံထွက်ကြောင့် မှားတတ်တဲ့အထဲ ‘နဲ’ နဲ့ ‘နည်း’ လည်း ပါပါတယ်။

ဥပမာ - ‘နဲနဲလေးတော့လွဲနေမယ်၊ လွဲလွဲလေးလည်းကောင်းပါတယ်’ လို့ ရေးရမှာလား၊ ‘နည်းနည်းလေးတော့ လွဲနေမယ်၊ လွဲလွဲလေးလည်းကောင်းပါတယ်’ လို့ရေးရမှာလား ရောထွေးနေတတ်ပါတယ်။ ‘အစိုးရသစ်ကို အချိန်နည်းနည်းပေးလိုက်ြကပါကွာ’ လို့ ရေးရမှာလား၊ ‘အစိုးရသစ်ကို အချိန်နဲနဲပေးလိုက်ကြပါကွာ’ လို့ရေးရမှာလား မကွဲပြားတတ်ပါဘူး။

‘နဲ’ ကို မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -

နဲ၊ န -  [ကဗျာ] နည်း။ နည်းနာ။

လို့ အနက်ဖွင့်ထားပါတယ်။ ကဗျာသုံးစကားလုံးဖြစ်ကြောင်း၊ အနက်မှာ ‘နည်း’ ‘နည်းနာ’ ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ ကဗျာသုံးစကားလုံးဖြစ်တဲ့အတွက် စကားပြေအရေးအသားတွေမှာ တွေ့ရခဲပါတယ်။ မတွေ့နိုင်ဘူးလို့တောင် ဆိုနိုင်ပါတယ်။

ဥပမာ -

ညောင်ရမ်းခေတ် (ခရစ်နှစ် ၁၇၀၀ ဝန်းကျင်) က အမျိုးသမီးစာဆို ’တောင်တွင်းရှင်ငြိမ်းမယ်’ ရေးစပ်တဲ့ ‘အိုင်ချင်း’ တစ်ပုဒ်မှာ -

‘ချစ်တဲ့သူငယ်လေ . . . . .
သူငယ်ချင်းကောင်း ယောက်မတို့လေ . . . .။

ငါ့ကိုလွယ်
အမယ်ကြီးနှင့် ဘကြီးဖျက်လို့
အိမ်လေးထောင့်မှာ ဆူးတွေချလျက်
ဖျက်နဲငယ်မှ စေ့စုံ
လှေကားခုံမှာ ဂဠုန်မောင့်ကြောင့် စောင့်တော့တယ်။
လှေကားဦးမှာ ဘီလူးမောင့်ကြောင့် စောင့်တော့တယ်။
လှေကားခြေမှာ ဆူးလေ မောင့်ကြောင့်ကြဲတော့တယ်။
အိမ်တိုင်တိုင်းမှာ နွားရိုင်းမောင့်ကြောင့် ချည်တော့တယ်။
ထရံကြားမှာ ဓားသွားမောင့်ကြောင့် ထားတော့တယ်။
အိမ်ကြမ်းကြားမှာ အပ်သွားမောင့်ကြောင့်စီတော့တယ်။
အိမ်ခေါင်မိုးမှာ လှံထောင်မောင့်ကြောင့် စိုက်တော့တယ်။’

လို့ စပ်ဆိုထားပါတယ်။

မိန်းကလေးရဲ့ မိဘဆွေမျိုးတွေက သဘောမတူတဲ့အတွက် မိန်းကလေးရဲ့ချစ်သူနဲ့ မိန်းကလေးကို ကွဲအောင် နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ဖျက်ကြပုံကို ပေါ်လွင်အောင် ရေးစပ်ထားတဲ့ကဗျာလေးဖြစ်ပါတယ်။ အဲသလို နည်းနာအမျိုးမျိုးနဲ့ဖျက်ကြပုံကို ကဗျာထဲမှာ “ဖျက်နဲငယ်မှ စေ့စုံ” လို့ ရေးဖွဲ့ထားတာကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် “နဲ” ဟာ “နည်း” “နည်းနာ” ဆိုတဲ့အနက်နဲ့ ကဗျာမှာသုံးနိုင်တဲ့ ကဗျာသုံးစကားလုံး ဖြစ်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။

‘နည်း’ ကိုတော့ မြန်မာအဘိဓာန်မှာ -

နည်း ၁ / နဲ / နဝိ - မများသော။

နည်း ၂၊ န - လိုက်နာဖွယ်စနစ်။
             စည်း - ကဲ့သို့။ သဖွယ်။ [ပါ၊ နယ]

နည်း ၃၊ စည်း - မေးခွန်းဝါကျ၏ အဆုံးသတ်စကားလုံး။

လို့ အနက် (၃) ခု ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

အနက် (၁) က ‘နာမဝိသေသန’ အနက် ဖြစ်ပါတယ်။ ‘နည်း’ လို့ရေးသော်လည်း / နဲ / လို့ အသံထွက်ကြောင်း၊ ‘မများသော’ လို့ အနက်ရကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ အသုံးမှားတတ်ပါတယ်။

ဥပမာ -

‘လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတွင် အဓမ္မမှုများ များပြားလာပြီး ဓမ္မမှုများ နည်းလာပါက ထိုလူ့အဖွဲ့အစည်းကို ရှောင်ကြဉ်အပ်လေသည်။’

‘မြို့တော်ဝန်သစ်ကြီးသည် လေကြီးသလောက် ပြည်သူ့အကျိုးပြုလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုမှာ နည်းလှချေ၏။’

‘ဘကြီးဖြိုး၏ အလုပ်တွင် ကူညီမည့်သူ နည်းလှသော်လည်း နောက်ကျောကိုဓားနှင့်ထိုးမည့်သူ များလှသည်ဟု သုံးသပ်မိသည်။’

ဆိုတဲ့ ဝါကျတွေမှာ ‘နည်း’ ဟာ ‘မများသော’ ဆိုတဲ့အနက်ဆောင်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။

အနက် (၂) မှာ အနက်နှစ်မျိုး ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။ ပထမအနက်က ‘နာမ်’ အနက်ဖြစ်ပြီး ‘လိုက်နာဖွယ်စနစ်” ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

‘ဘကြီးဖြိုးသုံးသော နည်းများသည် အတုယူထိုက်လှ၏။’

‘မန်းဝန်ချုပ်သည် ဘကြီးဖြိုး၏နည်းများကို လေ့လာသင့်လှ၏။’

‘မန်းက ရှေးရိုးစွဲ မန်းနည်းမန်းဟန် ဖြစ်နေသေးသည်ဟု မြင်မိ၏။’

ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ ‘နည်း’ ဟာ ‘လိုက်နာဖွယ်စနစ်’  ဆိုတဲ့အနက်ဆောင်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။

ဒုတိယအနက်က ‘ပစ္စည်း’ အနက် ဖြစ်ပါတယ်။ တစ်စုံတစ်ရာ နှိုင်းယှဉ်ပြလိုတဲ့အခါ ‘ကဲ့သို့’ ‘သဖွယ်’ ဆိုတဲ့အနက်နဲ့ သုံးကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

‘ဗမာတို့နည်း အတူပင်၊ တိုင်းရင်းသားများလည်း ထိုက်သင့်သောအခွင့်အရေးများကို ရသင့်လေသည်။’

‘ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့နည်းတူ အခြားဘာသာဝင်များလည်း လွတ်လပ်စွာယုံကြည်ကိုးကွယ်ခွင့် ရသင့်သည်ဟု ယူဆသည်။’

ဆိုတဲ့ဝါကျတွေမှာ ‘နည်း’ ဟာ ‘တစ်စုံတစ်ရာကို နှိုင်းယှဉ်’ ပြတဲ့ ‘ကဲ့သို့’ ‘သဖွယ်’ ဆိုတဲ့ အနက်နဲ့ သုံးထားကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။

အနက် (၃) က ‘ပစ္စည်း’ အနက်ဖြစ်ပါတယ်။ ‘မေးခွန်းဝါကျတွေရဲ့အဆုံးသတ်မှာ ထားသုံးတဲ့စကားလုံး’ ဖြစ်ကြောင်း ဖွင့်ဆိုထားပါတယ်။

ဥပမာ -

‘မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ်ကား ဘယ်သို့ဖြစ်မည်နည်း။’

‘နိုင်ငံသားတို့၏ လူမှုစီးပွားဘဝတို့သည်လည်း မည်သို့ဖြစ်လာမည်နည်း။’

‘ပြည်တွင်းစစ်ကို ပြေလည်အောင် မည်သို့ ဖြေရှင်းကြမည်နည်း။’

ဆိုတဲ့ ဝါကျတွေကိုကြည့်ပါ။ ‘မေးခွန်းဝါကျ’ ရဲ့အဆုံးသတ်မှာ ထားသုံးတဲ့ ‘စကားလုံး’ ဖြစ်ကြောင်း တွေ့နိုင်ပါတယ်။

ဒါကြောင့် ‘နည်း’ ‘နည်းနာ’ ဆိုတဲ့အနက်တွေနဲ့ ကဗျာသုံးစကားလုံးအဖြစ် ကဗျာထဲမှာ ထည့်သွင်းရေးဖွဲ့သုံးစွဲလိုတဲ့အခါ ‘နဲ’ ကို သုံးနိုင်ပါတယ်။

’မများသော’ ‘လိုက်နာဖွယ်စနစ်’ ဆိုတဲ့အနက်မျိုး ဆောင်စေလိုတဲ့အခါ ‘နည်း’ ကိုသုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ‘ကဲ့သို့’ ‘သဖွယ်’ ဆိုတဲ့အနက်နဲ့ တစ်စုံတစ်ရာ နှိုင်းယှဉ်ပြလိုတဲ့အခါမှာလည်း ‘နည်း’ ကိုသုံးရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မေးခွန်းဝါကျတွေရဲ့ အဆုံးသတ်စကားလုံးအဖြစ် သုံးလိုတဲ့အခါမှာလည်း ‘နည်း’ ကိုသုံးရမှာဖြစ်ပါတယ်။

စာကြွင်း
———
န - နာမ်
နဝိ - နာမဝိသေသန
စည်း - ပစ္စည်း

ကျမ်းကိုးစာရင်း
———————
၁။ မြန်မာစာပေသမိုင်း၊ ဦးဖေမောင်တင်၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ဩဂုတ်လ၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ စပယ်ဦးစာပေ။

၂။ စာဆိုတော်များအတ္ထုပ္ပတ္တိ၊ ဗိုလ်မှူးဘသောင်း၊ ပဉ္စမအကြိမ်၊ ၂၀၀၂ ခုနှစ်၊ ရာပြည့်စာအုပ်တိုက်။

၃။ မြန်မာအဘိဓာန်၊ မြန်မာစာအဖွဲ့၊ ဒုတိယအကြိမ်၊ ဩဂုတ်လ၊ ၂၀၀၈ ခုနှစ်၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။

၄။ မြန်မာသဒ္ဒါ၊ မြန်မာစာအဖွဲ့၊ ပထမအကြိမ်၊ ဇွန်လ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ်၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။

၅။ မြန်မာစာလုံးပေါင်းသတ်ပုံကျမ်း၊ ဒုတိယအကြိမ်၊ ဇွန်လ၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ်၊ မြန်မာစာအဖွဲ့။